تاریخچه پول  

در این معاملات آنچه که در اختیار داشت به دیگری سپرد و آنچه که او نیازمندش بود گرفت که تا مدت ها این نوع معاملات فراخور حالش بود جنگ یا اتحاد یا زیاده خواهی گاهی صدها کیلومتر دورتر از محل اصلی زندگیش می رفت تا کلایی خاص بدست آورد و از حصولات اقوام دیگر سود جوید بنابراین باید معیار و ارزشی وجود می داشت تا به تجارت خود ادامه می داد.

بر اساس شواهد و مدارک بدست آمده در بسیاری از جوامع معیار ارزش گذاری مبادلات بر اساس چهارپایان و ارزش آنان صورت می گرفت در این میان گروه هایی وجود داشتند که در امر تجارت تخصص یافته بودند و برای انجام این فعالیت ها گاه تا صدها کیلومتر مسافت را می پیمودند.

زمانیکه بشر فلز را کشف کرد تحولی عظیم در مسیر تکاملی زندگیش بوجود آمد و موجب تغییر نظام اقتصادی گردید نظام اقتصادی که بر اساس فلزاتی چون نقره و طلا و مس و سایر آلیاژها شد بنیانگذاری شد. آنچه که مشخص است قدیمی ترین وسیله مبادلات پس از کشف فلز در آسیا و شرق حلقه هایی است به نام اوتن که توسط دمرگان در سال ۱۸۸۹ میلادی در ارمنستان کشف گردیده است و پس از آن میله هایی مسی در این ارتباط در موهنجودارو و پاکستان بدست آمد و همچنین در نوشی جان تپه ملایر نیز حلقه های نقره ای دوره ماد مربوط به قرن هفتم قبل از میلاد بدست آمده است.

در آسیای صغیر نیز یونانیان با فرهنگ و تاجر پیشه ای زندگی می کردند که در هنگام مبادلات هنگفت سختی زیادی می کشیدند بطوری که گاه برای تجارت کلان مجبور بودند از تخته های بزرگ فلزی که با چهار ارابه کشیده می شد استفاده کنند. یونانیان در جزایری چون ایونی – میله – افز – ساموس – کیوس – بی تی نی – کنید و … در دریای مرمره دولت شهرهایی را تشکیل داده بودند که نه تنها قدرت هنری یونان را درمعرض نمایش می گذاشتند بلکه نفوذ هنر مشرق را نیز به صورت تازه ای به عرصه ظهور می رساندند. با گذشت زمان تجار و دولتها برای آسان کردن معاملات علاماتی را بر روی حلقه ها و شمشها با وزن معین و ثابتی به کار بردند که با توسعه تجارت این امر موجب اختراع سکه گردید.

یونانیان مقیم آسیای صغیر از جمله کسانی بودند که برای اولین بار موجب اختراع و کاربرد سکه گردیدند و مذهب نیز درتزئین آن تاثیر بسزایی داشته است زیرا در هر شهر یا مملکتی خدایان مخصوصی وجود داشت که حامی ساکنین شهر بودند و افراد مهم را تحت حمایت خود قرار می دادند بدین جهت برای جلب توجه این خدایان معابد مختلفی ساخته می شد ومردم نیز از قدرت معنوی آنها برخوردار می شدند.

این خدایان به صورت انسان و یا حیوان بر روی سکه ها نقش می بستند. مثلاً در روی سکه های اژین نقش لاک پشت مظهر آرتمیس (artemis) دختر ژو پیتر دیده می شد یا مهم تر از همه سکه های یونانی که تاثیر خدایان مشرق بر روی آنها هویدا است. از جمله سکه میله که سر شیر را در آن مشاهده می کنیم و می دانیم که شیر مظهر قدرت این شهر می باشد و فلز دارای نقش زنبور که بعدها جز نقوش رسمی یونان می گردد و ساموس با نقش گاو میش در قرن ۵ قبل از میلاد تمامی این نقوش بر روی سکه ها به نوعی مظاهر خدایان افسانه ای یونان یا الهه حافظ شهر (خدایان محلی) هستند که قدرت هنری یونان و هنر مشرق را با هم نشاند می دهند و در اواسط قرن ششم قبل از میلاد نیز برای اولین بار تصویر انسان در کنید (cnid) یکی از شهر های کاری به صورت سرآفرودیت (aphrodite) اله زیبایی دیده می شود.

وی با وصف اولین سکه حقیقی بنا به گفته تاریخ دانان متعلق به لیدی است. لیدی ما بین دریای اژه و ممالک وچکی چون فریژی (phrygie) کاری (carie) و میسی (mysie) واقع است که مردمی ثروتمند و تاجر پیشه می باشند و گویند قریمی ترین سکه های لیدی مربوط به ژیک (۶۸۷ – ۶۵۲ قبل از میلاد) به صورت قطعه ضخیم و نامنظم (الکتروم) مخلوط طلا و نقره است که در روی آن شیارهای موازی و در پشت فلز چند فرورفتگی حک شده در بعضی از این فرورفتگی ها نقشی روباه دیده می شود.

البته این نقش بر روی سکه های لیدی بی مناسبت نیست؛ زیرا روباه مظهر یکی از خدایان (باکوس) است و در حقیقت اولین سکه استاندارد از زمان کرزوس (۵۶۱ – ۵۴۶ قبل از میلاد) است به نام کرزئید با نقش نیم تنه گاومیش و شیر که در حال حمله در مقابل یکدیگر هستند و در پشت سکه دو مربع فرو رفته و سکه های طلا و نقره کرزوس از استاتر شروع می شود و به تقسیمات ۱ به ۲ و ۱ به ۳ و ۱ به ۶ و ۱ به ۱۲ می رسد.

استاتر طلای کرزوس به وزن ۲۰/۸ گرم استاتر نقره به وزن ۳۰/۱۰ گرم نیز استاتر به وزن ۴۰/ ۵ گرم ۱ به ۳ استاتر به وزن ۲۰/۳ گرم که در کاوشهای دکتر اشمیت در تخت جمشید بدست آمد. وقتی کوروش در سال ۵۴۶ قبل از میلاد قلعه سازد (پایتخت لیدی) را مسخر کرد و آخرین کوشش لیدیها را در هم شکست و تمامی آن مملکت و نواحی یونانی نشین دریایی ایونی تحت سلطه او درآمد ضرب و انتشار سکه های کرزئید متوقف گردید و سایر سکه های جزایر همجوار همچنان ادامه یافت و از آن پس بر اثر گسترش ارتباط، هر استان و کشوری برای خود دارای سکه گردید و سکه بسان حلقه مفقوده بخش هایی از تاریخ گشت تا بتواند واقعیات تاریخی را مردود یا مورد قبول قرار دهد.

بنابراین مطالعه بر روی سکه نه تنها موجب شناخت ادیان و مذاهب می گردد بلکه انحطاط و ترقی هنر را ادوار مهم تارخی به معرض ثبوت می رساند و با توجه به جغرافیای تاریخی مناطق و مطاله سکه متوجه محله ها و یا شهرهای فراموش شده ای می شویم که زمانی برای خود دارای ابهت و عظمتی بوده اند و در واقع سکه تصوری از آداب و رسوم، البسه، معماری، جنگ افزار، نوع حکوت و مذهب و خدایان مورد پرستش و اوضاع اقتصادی و سیاسی و گاه فرهنگی و سوق الجیشی در زمان مشخص است.

نویسنده: صدیقه فروغی