تاریخچه مختصری از افغانی؛ واحد پول افغانستان  

حکیم اهل کابل که به جمع‌آوری پول‌های قدیمی افغانستان می‌پردازد، به این حقیقت پی برده است. او تعریف می‌کند که چطور حفظ بخشی از میراث افغانستان تبدیل به سرگرمی او شده است:

یک بار وقتی هفت ساله بودم به سراغ کلکسیون کیف‌های پدرم رفتم. پدرم سال‌ها از آن کیف‌ها در مسافرت‌هایش استفاده می‌کرد و پول‌ کشورهای مختلف را در آن‌ها نگهداری می‌کرد. این اولین باری بود که اسکناس‌هایی غیر از پول خودمان می‌دیدم. برایم خیلی جذاب بود و شروع به جمع‌آوری آن‌ها کردم.

البته این علاقه تا آنجایی ادامه پیدا کرد که یک بار یکی از خویشان حکیم یک اسکناس قدیمی افغانی به او داد و حکیم را به سمت تاریخ اقتصادی کشورش کشاند. او می‌گوید:

آن اسکناس ۵ افغانی متعلق به دوره سلطنت امان‌الله خان در سال ۱۹۲۶ بود. از آن زمان سعی کرده‌ام کلکسیون اسکناس‌های افغانی قدیمی خودم را کامل کنم؛ کار بسیاری سختی است؛ چون بعضی از این اسکناس‌ها واقعا نایاب هستند.

استفاده از ارزهای خارجی در داد و ستدهای روزانه افغانستان امر رایجی است؛ در واقع بسته به استان و مرزهای مشترک آن با کشورهای مختلف، انواع ارزهای بین‌المللی مثل روپیه پاکستان تا ریال ایران و حتی دلار هم پذیرفته می‌شود. حکیم به عنوان یکی از حافظان میراث افغانستان با این امر مخالف است و می‌گوید:

ما باید به پول ملی خود افتخار کنیم. من هر بار که در افغانستان هستم، فقط پول افغانی در جیبم می‌گذارم. متاسفانه ما دارای هویت ملی قدرتمندی نیستیم و مردم احساس نمی‌کنند که ارز افغانی بتواند مایه افتخار و ارزش باشد؛ هرچند که ما در سیزده سال گذشته ثبات اقتصادی خوبی داشته‌ایم. بسیاری از مردم هیچ اطلاعی در مورد پول افغانستان ندارند و حتی علامت اختصاری آن را که از سال ۲۰۰۲ تصویب شده است نمی‌دانند.

بررسی تاریخی پول افغانستان

حکیم معتقد است کیفیت پایین کاغذی که پول افغانستان روی آن چاپ می‌شود، یکی از مشکلات اصلی این ارز است؛ او می‌گوید:

دولت باید از کاغذ باکیفیت‌تری استفاده کند تا اسکناس‌ها دوام طولانی‌تری داشته باشند. افغانستان در طول تاریخ خود ۳۰۰ نوع اسکناس داشته است. برخی از آن‌ها استثنائا روی کاغذهای باکیفیت چاپ می‌شده‌اند و چندین دهه دوام آورده‌اند. من جمع‌آوری کلکسیون خودم را با یک اسکناس ۵ افغانی چاپ ۱۹۲۶ شروع کردم. برای این اسکناس ارزش ویژه‌ای قائلم چون نشان‌دهنده‌ی آغاز رسمیت ارز ملی ما است. طی سال‌های منتهی به جنگ جهانی دوم، پول افغانستان در سوئیس چاپ می‌شد و کمپانی که این اسکناس‌ها را چاپ می‌کرد، هنوز هم وجود دارد. یکی از زیباترین اسکناس‌های تاریخ ما و اولین اسکناس ۲ افغانی به سال ۱۹۳۶ تعلق دارد.

جالب است بدانید که طی دوران تاریخ جدید افغانستان، بنا به دلایلی اسکناس‌های ۲۰ افغانی همیشه کمیاب بوده‌اند. کمیاب‌ترین نوع این اسکناس‌ها متعلق به سال ۱۹۳۹ است که من یکی از آن‌ها را با افتخار در کلکسیون خودم دارد. در مجموع می‌توان گفت این اسکناس دومین اسکناس کمیاب در تاریخ افغانستان است.

یکی از اسکناس‌هایی که نسل قدیمی‌تر افغانستان به خوبی به یاد دارند، اسکناس‌های رنگی بود که توسط محمد زهیر شاه در سال ۱۹۶۱ چاپ می‌شد. اسکناس‌های ۱۰۰ افغانی را همه با رنگ قرمز به خاطر می‌آورند. حکیم می‌گوید که:

دو نوع اسکناس ۵۰۰ افغانی داریم که یکی به رنگ نارنجی و دیگری به رنگ سبز زیتونی است؛ اما یک نوع اسکناس ۱۰۰ افغانی هم در همان دوران چاپ شده که به رنگ قهوه‌ای است، اما من فقط یک نمونه از آن را دیده‌ام که فقط در کلکسیون خودم وجود دارد. این اسکناس شماره سریال ندارد و فقط برای سنجش کیفیت اسکناس چاپ شده بوده است.

تصاویر چاپ شده بر اسکناس‌های افغانی برگرفته از سنت‌ها و تاریخ این کشور است. مثلا یکی از نمونه‌های محبوب من یک اسکناس ۵۰۰ افغانی است که تصویر فرودگاه قندهار را روی آن چاپ کرده‌اند.

حکیم معتقد است که اگر می‌خواهید تاریخ افغانستان را مرور کنید، باید اولین اسکناس‌هایی که برای استفاده در افغانستان چاپ شده‌اند را بیابید؛ یعنی روپیه افغانستان که بعد از اعلام استقلال در سال ۱۹۱۹ مورد استفاده قرار می‌گرفت. این پول‌ها به صورت اسکناس‌های یک، پنج، پنجاه و صد روپیه‌ای صادر شده و تنها یک روی آن‌ها چاپ شده بود و یک ته قبض داشت که در زمان صدور جدا می‌شد و خزانه افغانستان می‌توانست اعتبار آن‌ها را بسنجد.

طبق گفته حکیم، او ۸۰ درصد از اسکناس‌هایی که پیش از سال ۲۰۰۲ چاپ شده‌اند را در کلکسیون خود دارد و به آن‌ها افتخار می‌کند؛ حکیم قصد دارد به جمع کردن اسکناس‌های جدیدتر ادامه دهد و کلکسیون خود را با اسکناس‌های افغانی چاپ شده پس از سال ۲۰۰۲ تکمیل کند.

همان طور که همه ما می‌دانیم اسکناس‌ها یکی از میراث‌های ارزشمند هر کشور هستند و استفاده از کاغذهای مرغوب در چاپ آن‌ها و اشاعه فرهنگ استفاده صحیح و سالم نگه‌داشتن اسکناس‌ها می‌تواند جلوی هزینه‌های بالای چاپ مجدد آن‌ها را گرفته و به اقتصاد کشور کمک کند. ما تا چه حد برای پول و اسکناس‌های خود ارزش قائل هستیم؟ اصلا اولین اسکناس چاپ شده در ایران چه شکلی داشت؟ دانسته‌های خود در مورد پول کشورمان را در زیر همین مقاله با ما در میان بگذارید.

منبع :

صرافی سهیل