«کارآفرینی و سایه نشینی دو مفهوم در تضاد هستند که تنها در اقتصادی شبیه به ایران می توانند همنشین شوند. کارآفرینی همان ساختن «پادشاهی شخصی» و دور از رخوت اداری نظام های اقتصادی کارمندصفت است. هر کارآفرین تاج و تختی برای خود می سازد و در قلمروی خود تا می تواند ایده و ابتکار خلق می کند و به همین زنده است که ثمر عمرش را در دستان خریداران در سراسر جهان ببیند.
اعتبار هدیه بگیرید و مشارکت کنید
با اعتبار هدیه، از خدمات ویژه استفاده کنید
در بازارکار حسابداری و مالی بدرخشید
خدمات مالی و حسابداری خود را معرفی کنید
اما در اقتصادهای کمتر توسعه یافته، دولت ها به جان «پادشاهی» شخصی افراد می افتند و در چشم برهم زدنی، یک عمر تکاپو را به خاک می نشانند. قندچی و رفوگران از میان زندگان و جعفری و آزمایش هم از جمع مردگان سندی بر این ادعا هستند.»
در متن سرآغاز کتاب «آشوب بزرگ» که به تازگی از سوی اتاق تهران ترجمه و منتشر شده، چنین از تمایل کارآفرینان ایرانی برای زندگی در سایه ای دور از هیاهو از ترس بوروکراسی بی رحم و نفس گیر، نوشته شده است. اگرچه در این متن، از مرد اول کامیون سازی ایران، مالک کارخانه بیک، موسس انتشارات امیرکبیر و بنیان گذار برند آزمایش نام برده شده، اما حالا دور از حیات و ممات این موسفیدان اقتصاد، در کمین جوان های اینترنت باز نیز خطراتی شبیه به روزگاران گذشته نشسته است.
دو سه سال است که استارت آپ ها در ایران سر و صدا کرده و از موانع زیادی گذر کرده اند. جوان های خوش فکر کسب و کارهایشان را راه انداخته اند و مشتری هایشان را جذب کرده اند و بعد وزارتخانه های مختلف دولت به فکر همپا شدن با آن ها و وضع قوانین افتاده اند. بخت با آن ها یار بود که در دولت روحانی، نگاه امنیتی از روی کسب و کارهای اینترنتی برداشته و سرعت اینترنت افزایش یافت. ضریب نفوذ موبایل به 104 درصد رسید، 47 میلیون ایرانی در شبکه های اجتماعی عضو شدند، 11 هزار شرکت اینترنتی شکل گرفتند و 4 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور از طریق معاملات اینترنتی تامین شد. اما همه چیز به دولت ختم نمی شود. موازی کاری نهادهای مختلف در ایران و پاسخگو نبودن آن ها، باعث شد استارت آپ های فین تکی هفته گذشته فیلتر شوند. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از این ماجرا بی اطلاع است و هنوز هم کسی پاسخی به آن ها نداده اما براساس برخی شنیده ها، بانک مرکزی باید قوانینی برای ساماندهی به فعالان ابنترنتی حوزه مالی وضع می کرد و با تعلل این نهاد، نهادهای بازدارنده خود با ابزار فیلترینگ، وارد گود شدند.
اگر چند دهه پیش، کارآفرینان حاصل چند دهه فعالیت شان را با مصادره های بی ضابطه از دست رفته دیدند، حالا جوان های امروز، در آغاز کسب و کارشان به جای مصادره، با تفنگ فیلتر رو به رو شده اند. آن ها که دست شان از تریبون های پرسر و صدا کوتاه است، حالا موجی در توییتر به راه انداخته : «#کارآفرینم_فیلتر_نکنید»
زیر و ماجرای «فین تک»ها چیست؟
* انجمن فین تک: آیا جوانان خلاق و پرتلاش ایرانی در اعتماد کردن به حمایت و همراهی دولت محترم تدبیر و امید اشتباه کرده اند؟
«ریسک راه اندازی استارت آپ 90 درصد است. به این عدد ریسک فیلترینگ را هم اضافه کنید.» این یکی از هزاران توییتی است که طی هفته گذشته با هشتگ #کارآفرینم_فیلتر_نکنید در واکنش به فیلترینگ فین تک ها منتشر شده است.
براساس تعریف سایت دیجیاتو، «فین تک» به هر گونه فناوری نوآورانه در زمینه مالی اطلاق می شود. کسب و کارهای فن تک، از علاقه مندی های جدید سرمایه گذاران است و تبدیل به یکی از زمینه های مورد توجه کارآفرینان برای راه اندازی کسب و کارهای خلاقانه شده است. در ایران، در سال های اخیر به حوزه فین تک توجه خاصی شده است. حوزه مالی ایران همیشه در محدوده محدود و بسته ای فعالیت می کرده و دقیقا همین مسئله تقاضای زیادی برای خدمات نوآورانه و فناورانه مالی در بین فعالان حوزه کسب و کار به وجود آورده که در استقبال از استارت آپ های فین تک نیز مشهود بوده است.
دیجیاتو می نویسد: «فین تک می تواند تکمیل کننده خدمات بانک ها و موسسات مالی باشد و نه جایگزین یا رقیبی برای آنها. بدین شکل که برای پاسخ دهی به نیازهای خرد بازار و برای دسترسی به تمام گوشه های بازار و پوشش دهی تمام نیازها، موسسات چابک تر با خدمات متنوع تری نظیر استارت آپ های فین تکی وجود دارد. هر یک از این استارت آپ ها با تعریف گروه خاصی از مشتریان، با ارائه راه حلی نهایی و سفارشی شده، بخشی از نیازهایی را که بانک ها و موسسات فعلی قادر به پاسخگویی به آنها نیستند، پوشش می دهند.» ماجرا از جمعه، 16 تیر ماه شروع شد. زرین پال، پی پینگ، با همتا و ایدی پی، بزرگ ترین استارت آپ هایی فین تکی ایران فیلتر شدند و تا لحظه تنظیم این گزارش، پس از حدود یک هفته، هیچ نهادی درباره علت این فیلترینگ صحبت نکرده است. براساس آنچه مدیران این شرکت ها در بیانیه شان آورده اند، فعالیت حدود 200 هزار کسب و کار خانگی به آن ها وابسته است.
در بیانیه انجمن فین تک ها آمده است «بیش از 200 هزار کسب و کار خرد و خانگی از این وب سایت ها خدمات مالی و پرداخت دریافت می کنند و فیلتر و به تعطیلی کشاندن کسب و کارها و استارت آپ های حوزه فین تک مشکلات زیاد و بیکاری بسیاری از گردانندگان این 200 هزار کسب و کار خرد را در پی خواهدداشت. این مورد برخلاف فرمایشات مقام معظم رهبری و سیاست های اقتصاد مقاومتی و سایر قوانین و دستورالعمل هاست. ما صاحبان کسب و کارهای نوپا در حوزه فناوری های مالی (Fin Tech) در ایران، بیش از دو سال است ضمن پیاده سازی به روزترین فناوری های جهان در حوزه صنعت مالی ایران، خدمات پرداخت را برای بسیاری از کسب و کارهای کوچک و خانگی متحول ساخته ایم. هزاران کارآفرین در صنایع کوچک و خدمات روزمره مردم از سرویس های پرداخت ما استفاده می کنند و خوشبختانه تاکنون هیچ موردی از تخلف و عبور از قوانین جمهوری اسلامی ایران در کسب و کارهای ما رخ نداده است. ما با نوآوری، بخشی از مشکلات روزمره مردم را که سیستم بانکی کشور قادر به حل آن نبوده است، با آخرین فناوری های جهان مرتفع کرده ایم.»
فین تک کارها، این بیانیه را به عنوان نامه ای به رییس جمهوری نوشته اند و این در حالی است که دولتی ها، از همه چیز بی خبر هستند. محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تنها گفته است: «چیزی در این باره نشنیده ام اما قطعا سیاست دولت به هیچ وجه فیلتر شدن استارت آپ ها نیست و این موضوع توسط معاونم که این موارد را با جدیت دنبال کرده و می کند بررسی خواهدشد.»
اما برخی گزارش ها نشان می دهد این اقدامات، برای مقابله با بانک مرکزی بوده است. میلاد جهاندار، رییس انجمن فین تک ها در گفت و گو با روزنامه ایران می گوید: «بعد از پیگیری های زیاد درباره علت فیلتر شدن فین تک ها به این نتیجه رسیدیم که کمیته مشترکی که مسئول رسیدگی به فین تک ها است، به دلیل تعیین تکلیف نشدن از سوی بانک مرکزی و تعیین نشدن چارچوب، اقدام به مسدود کردن فین تک ها کرده است. ولی گویا زمان تعیین تکلیف آخر تیرماه بوده است و برای اینکه به بانک مرکزی فشار بیاورند که چرا هنوز فعالیت فین تک ها را تعیین تکلیف نکرده اقدام به مسدودسازی کرده است. مسدودکنندگان متوجه نیستند که در این میان استارت آپ ها و کسب و کارهای خانگی و دانش بنیان متضرر شده اند. ما مقصر نیستیم. یاید دادستانی از بانک مرکزی پیگیری کند و نباید فعالیت عده ای را که از این طریق ارتزاق می کنند، متوقف کرد.»
براساس صحبت های او، فیلتر این شرکت های مالی، می تواند پرداخت ها را به سمت بیت کوین بکشاند. بیت کوین، شبکه توافقی شامل سیستم پرداخت جدید و پول کاملا دیجیتالی است و امکان پرداخت های بسیار کم هزینه را فراهم می کند. اما مسئله این است که داخلی نیست و در سطح بین المللی بدون اینکه کارآفرینی داخلی صورت بگیرد، فعالیت می کند. جهاندار می گوید، اگر این اتفاق بیفتد ضربه سنگینی به اقتصاد کشور می زند و گویا اقدام کنندگان به مسدودسازی متوجه تبعات منفی آن نیستند. یک بار بی تدبیری آنها خسارات زیادی به کشور وارد کرد. قبل از اینکه تلگرام بیاید پیام رسان های داخلی ما امکانات خوبی داشتند ولی به دلیل بی تدبیری، سرویس دهندگان اقتصادی داخلی نتوانستند به فعالیت خود ادامه دهند و کاربران به سمت شبکه های خارجی رفتند.»
در یکی از پیام های موج توییتری، تناقض این اقدامات ضداستارت آپی در توییتی کوتاه چنین تفسیر شده بود: «حداقل در سال اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال، فیلتر نکنید.»
استارت آپ های ایرانی سیلیکون ولی می سازند؟
* بعد از سر و صداهای دیجی کالا و رسیدن نوبت به اسنپ، حالا ایرانی ها با کارآفرینی اینترنتی روز به روز بیشتر خو می گیرند.
در میانه های سال 94 بود که بحث استارت آپ ها در ایران داغ شد. شبیه به هر اتفاق نوی دیگری، عده ای به مخالفت با آن پرداختند و در نقد این نوع کارآفرینی، مطالب زیادی نوشته شد. اما با صف آرایی قلم های موافق و مخالف در مقابل هم، وزنه موافق ها سنگین تر بود و استارت آپ بازها رفته رفته از موجوداتی ترسناک و غریبه، به عنوان کارآفرینانی خلاق در جمع مردم پذیرفته شدند.
دیجی کالا، بازار، نت برگ، شیپور، دیوار و... از استارت آپ هایی کوچک به شرکت هایی بزرگ تبدیل شدند و اعتماد مردم را به بازار و اقتصاد اینترنتی با خدمات سریع و ارزان جذب کردند و دیجی کالا به ارزشی بیشتر از 150 میلیون دلار رسید. صفحات نشریه های اقتصادی، از مصاحبه با برادران دوقلوی محمد، علیرضا صادقیان و حسام آرمندهی، بنیان گذاران دیجی کالا، نت برگ و کافه بازار پر شد و به عنوان کارآفرینانی نخبه، در میان مردم جای خود را پیدا کرد.
بعد از آن ها در سال95، اسنپ اسم و رسمی در میان مردم به هم زد و علیرضا شاهکار، مدیرعامل 30 ساله اسنپ، به چهره ای جدید از نخبگان کارآفرینی مدرن تبدیل شد. تقابل های جدی میان کسب و کارهای سنتی با کارآفرینان اینترنتی نیز از همین زمان شروع شد. شهر از راننده هایی که با نقشه ای مقابل شان خیابان ها را می پیمایند پر شد و صدای اعتراض راننده تاکسی ها، بلند شد. به روایتی از جانب اتحادیه خودشان، درآمد آژانس داران تا 40 درصد کاهش پیدا کرد و همین ترسی را از رواج کارهای نوین، ایجاد کرد. میثم مظفر، رییس سازمان تاکسیرانی شهر تهران گفته بود: «قانون صراحتا اعلام کرده است که باید حمل و نقل درون شهری اعم از آژانس های خودرو و تاکسی ها زیر نظر شهرداری تهران فعالیت کند، امنیت این آژانس های اینترنتی زیر سوال است؛ هیچ کس پاسخگوی امنیت و تایید صلاحیت اینگونه خودروها نیست و باید پلیس و سایر ارگان های امنیتی به این مساله ورود کنند.»
با وجود تمام این موضع گیری ها، فعلا اوضاع به نفع نسل جدیدی است که در دوران جدید، یکه تازی می کنند. براساس صحبت های مدیرعامل اسنپ، این تاکسی آنلاین 600 هزار کاربر فعال دارد که بسیاری از آن ها روزانه ند بار از این سرویس استفاده می کنند. 30 هزار راننده نیز با آن همکاری می کنند. اگر میانگین هر سفر 10 هزار تومان در نظر گرفته شود، روزانه 6 میلیارد تومان پول توسط اسنپ در پایتخت جا به جا می شود.
در تپسی نیز روزانه 400 هزار نفر جا به جا می شوند و 20 هزار راننده با آن همکاری می کنند. رقم گردش مالی آن ها نیز به همین ترتیب، به 3 میلیارد تومان می رسد. با حسابی سرانگشتی، گردش مالی آژانس های آنلاین به روزانه 9 میلیارد تومان می رسد و به طور ماهانه نیز 270 میلیارد تومان پول جا به جا می کنند. این رقم عظیم گردش مالی، مخالفت های زیادی را با خود به همراه آورد و حتی عده ای از عبارت برنامه اسراییلی استفاده کردند. شدیدترین واکنش هم به صنف اتحادیه مشاوران املاک مربوط بود. زمانی که حسام عقبایی گفت: «من اپلیکیشن دیوار را خراب می کنم.»
اما با وجود همه این صف آرایی ها، دولتی ها اقبال خوبی به کسب و کارهای نوین داشته اند و حسن روحانی نیز در دوران کارزار انتخابات ریاست جمهوری، بارها به این مسئله اشاره کرد. رواج کسب و کارهای اینترنتی و استارت آپی به اندازه ای شد که حتی کاندیدای سنتی ترین جناح برای ریاست جمهوری، ابراهیم رییسی نیز از این نوع کارآفرینی ها برای تبلیغات خود دفاع می کرد.
حالا در هفته گذشته، خبر از شناسایی 11 هزار شرکت اینترنتی در فضای مجازی منتشر شد. سید کامل تقوی نژاد، رییس سازمان مالیاتی می گوید: «به تازگی 11 هزار شرکت را در فضای مجازی شناسایی کردیم که براساس نوع فعالیت شان مشمول مالیات خواهندشد. تاکنون از اسنپ مالیات نگرفته ایم، اگر فعالیت به عنوان دریافت خدمات باشد مالیات ارزش افزوده خواهدبود و در صورتی که درآمد کسب کنند، به عنوان شرکتی که فعالیت می کند به آن مالیات تعلق می گیرد.»
به این ترتیب، حضور و فعالیت این شرکت ها به رسمیت شناخته شده و به زودی دستورالعمل های مالیاتی نیز برای آن ها صادر خواهدشد. افرادی از جمله دیو مک کلور، سرمایه گذار سرشناس سیلیکون ولی و موسس 500 استارت آپ و مدیر سابق سرمایه گذاری فیسبوک دو سال پیش در کنفرانس بریجز در برلین، درباره فرصت های کارآفرینی در ایران، شرکت کرده بود. براساس گزارش گاردین، او از مشاهده فهرست استارت آپ های شرکت کننده در این کنفرانس شگفت زده شده و گفت بود: «ایران مانند بسیاری از اقتصادهای نوظهور دارای جمعیت زیادی است؛ جمعیتی که عمدتا تحصیلکرده است و پتانسیل بالایی برای کارآفرینی دارد. اگر درهای ایران به روی خارجی ها گشوده شود و روابط با آمریکا و سایر کشورهای جهان بهبود یابد، تصور می کنم رشد اقتصادی زیادی پیش رو باشد. بی شک فرصت های جذاب زیادی نیز برای استارت آپ های تکنولوژی فراهم خواهدشد.» نشریه فوربز نیز به تازگی گزارشی را با این تیتر منتشر کرده است: «استارت آپ های تجارت الکترونیکی ایران، سرمایه گذاری داغی هستند، البته با محدودیت برای آمریکایی ها.» در این گزارش پس از معرفی ایندیگو، استارت آپی برای فرصت های سرمایه گذاری در ایران، آمده است: «دو سال پیش بعد از توافق هسته ای بین المللی، ایران یکی از داغ ترین بازارهای سرمایه گذاری به حساب می آمد و پیش بینی می شد مردم زیاد به آنجا هجوم ببرند. اما پس از مدتی، داستانی واقع گرایانه تر هجوم آورد: ایران هنوز بازار آسانی نیست.» توصیف فوربز، «آسان نبودن» احتمالا دقیق ترین توصیف از وضعیت سرمایه گذاری در ایران و به خصوص در بازار استارت آپی ایران است.
منبع:
هفته نامه صدا
ثبت نام و عضویت میز کار
